NEA, 23/1/21

Η αλλαγή φρουράς στο Λευκό Οίκο αποτέλεσε, αυτή τη φορά περισσότερο από ποτέ, ένα παγκόσμιο γεγονός: ο νέος Πρόεδρος έχει τη δυνατότητα, αλλά και το βάρος, να αλλάξει όχι απλώς την πορεία της χώρας του, αλλά το πρόσωπο της πολιτικής. Στα 78 του χρόνια, το βάρος αυτό μπορεί να τον λυγίσει, αλλά και να του εξασφαλίσει μια θέση στην Ιστορία που, σε κάθε άλλη περίπτωση, θα ήταν απρόσβατη. Η ζοφερή κληρονομιά του Τραμπ, η ντροπή της 6ης Ιανουαρίου και η διεθνής κατάσταση της δημοκρατίας εξισώνουν την ανορθωτική προσπάθεια με επιστροφή στις ρίζες: είναι σαν η Αμερική να γυρνά 232 χρόνια πίσω, τη χρονιά της Γαλλικής Επανάστασης, όταν ο Τζορτζ Ουάσινγκτον ορκιζόταν πρώτος Πρόεδρος και διανοιγόταν ένα νέο μονοπάτι, φιδίσιο, κακοτράχαλο αλλά και φωτεινό. Όλα είναι υπό επαν-ανακάλυψη, αλλά και οι σημερινές προκλήσεις είναι αναμμένες φωτιές που δεν περιμένουν.
4 είναι οι πολιτικές προτεραιότητες που αναδείχθηκαν ήδη κατά τη μεταβατική περίοδο και διαφάνηκαν κατά την διαφορετική, διόλου όμως λιτή, τελετή ορκωμοσίας: η οικονομική κρίση, το φυλετικό ζήτημα, η κλιματική αλλαγή και η αντιμετώπιση της πανδημίας. Και τα τέσσερα τα είχε επιδεινώσει με έργα και λόγια ο απερχόμενος Πρόεδρος, και στα τέσσερα (ελπίζεται ότι) έχει έτοιμα τα πρώτα μέτρα ο νέος Πρόεδρος: ισχυρό «πακέτο» τόνωσης της οικονομίας, πολιτικές ένταξης, επιστροφή των ΗΠΑ στη Συμφωνία του Παρισιού, «σφίξιμο» υγειονομικών δομών και εντατικοποίηση εμβολιασμών. Τα μέτρα αυτά είναι απαραίτητα αλλά δεν φτάνουν, αν η νέα διακυβέρνηση θέλει, όπως οφείλει να θέλει, να ενισχύσει τις δομές και όχι μόνο να μπαλώσει κάποιες από τις χιλιάδες τρύπες που άφησε ο απελθών καταστροφέας.
Τα βασικά δομικά προβλήματα της αμερικανικής, αλλά και της παγκόσμιας οικονομίας, είναι οι ανισότητες και η αναντιστοιχία πλούτου και παραγωγικής προσπάθειας. Το φυλετικό ζήτημα έχει βαθιές πολιτιστικές και ιστορικές ρίζες, έχει διαποτίσει το μεδούλι της αμερικανικής πολιτικής και κοινωνικής ζωής και δεν λύνεται (δεν το έλυσε καν ο Ομπάμα) με μέτρα τύπου «προωθητικής ισότητας» (affirmative action). Στην κλιματική αλλαγή δεν αρκεί η Αμερική να ξαναμπεί στο παιχνίδι, αλλά έχει χρέος να ηγηθεί, μαζί με την Ευρωπαϊκή Ένωση, της προσπάθειας μεταμόρφωσης του παραγωγικού, ενεργειακού, εμπορικού μοντέλου. Ακόμα και σε σχέση με την πανδημία, λόγω της ανεξέλεγκτης κατάστασης που επικρατεί σήμερα, αν υπάρξει βελτίωση, η Αμερική θα παίξει το ρόλο διεθνούς παραδείγματος.
Η δυσκολία και ο δομικός χαρακτήρας των ζητημάτων πρώτης γραμμής αναδεικνύει τη σύνδεση με 3 ευρύτερα ζητήματα δημοκρατίας, με βάση τα οποία θα καταγραφεί, πιστεύω, το ιστορικό ίχνος αυτής της θητείας: συμφιλίωση της Αμερικής με τον εαυτό της, της πολιτικής με το ήθος και του εθνικού/τοπικού/προσωπικού με το γενικό/παγκόσμιο συμφέρον. Η πρώτη περνά μέσα από μέτρα ουσιαστικής ισότητας –να πάλι η κρίσιμη λέξη-, μεγάλωμα και μοίρασμα της πίτας, επαναλειτουργία του «κοινωνικού ασανσέρ» -της παγκόσμιας εμβέλειας άλλοτε μηχανής του αμερικανικού δημοκρατικού παραδείγματος-, με τόνωση των δημόσιων υποδομών, ιδίως στους τομείς της Υγείας και της Παιδείας, με γενναία αντιμετώπιση των σχετικών με την οπλοκατοχή και το πολιτικό χρήμα αμερικανικών «ιδιαιτεροτήτων». Όλα αυτά είναι προφανές ότι απαιτούν τόλμη, στομάχι, τύχη, άλλο λόγο και άλλη στάση, ώστε να αρχίσει να διαλύεται ο διχασμός και το εσωτερικό μίσος που ενστάλαξε ο καταστροφέας: ο νέος Πρόεδρος και τα μέλη του επιτελείου του, «μαθητές», οι περισσότεροι, στη «σχολή Ομπάμα», παρουσιάζουν τα μεγαλύτερα εχέγγυα –αλλά έχουν να αντιμετωπίσουν και τις μεγαλύτερες δυσκολίες. Στο μέτωπο, τέλος, της διεθνούς προσπάθειας και συνεργασίας, οι «νέες» ΗΠΑ δεν θα έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο μιαν άνιση και επικίνδυνη «πολύ-πολικότητα», με την Κίνα να τρέχει στις δικές της ράγες και αυξημένης ισχύος «αυταρχικές δημοκρατίες» σε κάθε γωνιά του πλανήτη, αλλά και τη θεμελιακή συρρίκνωση της δικής τους αξιοπιστίας κατά την τρομερή τετραετία που πέρασε.
Δεν χωρεί αμφιβολία ότι ζητείται ένα μικρό θαύμα –κι αυτό εξηγεί την αυθόρμητη ζέση των ευχών ολόκληρης της δημοκρατικής ανθρωπότητας.