NEA, 14/11/20

Τώρα που οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο κόσμος ετοιμάζονται, έχοντας πέσει από το ψηλότερο βουνό, ν’ αλλάξουν σελίδα, καλό θα ήταν, τουλάχιστον πριν αρχίσει η νέα θητεία, να σκεφτούν ορισμένα πράγματα. Πώς από τον ψύχραιμο, ουμανιστή, διανοούμενο Ομπάμα ένας μεγάλος λαός πέρασε κατευθείαν στον αγράμματο, λαϊκιστή, αυταρχικό Τραμπ. Πώς αυτός ο τελευταίος αποκαλύφθηκε στα μάτια της χώρας του και της ανθρωπότητας και όχι μόνο δεν κατατροπώθηκε αλλά ενισχύθηκε σε ψήφους και κοινωνική επιρροή. Πώς η πρόσληψη του «αμερικανικού ονείρου» από ενοποιητικός ιστός έγινε πεδίο βαθέως διχασμού. Πώς η δημοκρατία στις ΗΠΑ αντέχει και, ιδίως στις κρίσιμες στιγμές, όπως η φετινή προεδρική εκλογή, κινητοποιεί, αλλά εμφανίζεται ξεπερασμένη και σχεδόν οπισθοδρομική. Μόνο η σύλληψη των χαρακτηριστικών και του μεγέθους μιας παρακμής που δεν άρχισε με τον Τραμπ αλλά έφτασε πολύ πιο γρήγορα και οδυνηρά στο απόγειο με τον εκ μέρους του τρόπο διαχείρισης της εξουσίας και των συμβόλων της εξουσίας, μπορεί να αποτελέσει το βάθρο για την ποιοτική αναστροφή.
Τα πλήγματα που προκάλεσε στους θεσμούς και στην αξιοπιστία του πολιτεύματος ο Τραμπ εκτείνονται σε όλους σχεδόν τους τομείς της δημόσιας ζωής. Η συνταγματική κατανομή της ισχύος –όχι μόνο η ψήφος ανά Πολιτεία αλλά και η συγκρότηση της κρίσιμης για κάθε απόφαση Γερουσίας χωρίς λήψη υπόψη οποιουδήποτε κριτηρίου αναλογικότητας- διαστρέφει τη λαϊκή εντολή και δυσχεραίνει τη διακυβέρνηση. Τα θεσμικά αντίβαρα (checks and balances) δεν παίζουν πια το ρόλο τους, καθώς η πολιτική και κοινωνική πόλωση στεγανοποιούν τα δύο νομοθετικά σώματα, οι ανεξάρτητες αρχές υπόκεινται στην καλή, ή την κακή, όπως στην περίπτωση του Τραμπ, βούληση του Προέδρου, η χαβούζα των ανέλεγκτων μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει απορροφήσει μεγάλο μέρος της επιρροής του Τύπου και, κυρίως και πάνω απ’ όλα, το Ανώτατο Δικαστήριο, τελικό καταφύγιο των πολιτών και υπέρτατος κριτής των πολιτικών αποφάσεων, έχει κομματικοποιηθεί σε πρωτοφανή βαθμό. Το δημοκρατικό παιχνίδι νοθεύουν, και πάντως καθορίζουν, η δύναμη του χρήματος και ο διπλός καθαγιασμός –συνταγματικός και πολιτιστικός- της οπλοκατοχής, η παράδοση της βίας ως οιονεί «νόμιμου» τρόπου επίλυσης των διαφορών, η αντίσταση στην εξάλειψη των διακρίσεων. Η γραμμή που ενώνει την εξολόθρευση των Ινδιάνων, τον αμερικανικό εμφύλιο, τη δράση της Κου Κλουξ Κλαν, την αστυνομική βία έναντι των μαύρων και τον ακραία διχαστικό και αντιθεσμικό λόγο και πράξη του Τραμπ μπορεί να μην είναι ευθεία, είναι όμως απόλυτα ευκρινής.
Εκών-άκων ο νέος πρόεδρος προσέρχεται στην εξουσία με μια υποχρέωση ανόρθωσης. Οι ΗΠΑ χρωστούν πρώτα στον εαυτό τους και ύστερα στην ανθρωπότητα να αφήσουν πίσω τους κάτι πολύ σημαντικότερο από τον «τραμπισμό», αφού αυτού του είδους η άσκηση της εξουσίας θα εξαφανιστεί ούτως ή άλλως με την οικειοθελή ή αναγκαστική, στο ράντσο του ή στη φυλακή, αποχώρηση του μόνου ανθρώπου που μπορούσε να την ενσαρκώσει. Η ανόρθωση αφορά τους θεσμούς και το πνεύμα των θεσμών, την εξουσία και τον τρόπο άσκησης της εξουσίας. Γι’ αυτό θεωρώ εντελώς ανυπόστατες τις όποιες αιτιάσεις ότι η εκστρατεία του Μπάιντεν και του Δημοκρατικού Κόμματος έδωσε δήθεν υπερβολικό βάρος στο «μειονοτικό δικαιωματισμό» και αγνόησε τις ανάγκες και τις επιθυμίες του «μέσου αμερικανού»: τα δικαιώματα είναι η ψυχή της δημοκρατίας, χρέος των πολιτικών που σέβονται τον εαυτό τους είναι να επιμορφώσουν το «μέσο αμερικανό» και όχι να χαϊδέψουν τα πιο άγρια ένστικτά του. Αν θέλει να κάνει τη διαφορά, ο νέος Πρόεδρος οφείλει να δώσει έμφαση στα στοιχεία που χαρακτηρίζουν όχι μόνο το Δημοκρατικό Κόμμα αλλά την ίδια τη δημοκρατία: συλλογικότητα, παιδαγωγική λειτουργία, ακλόνητη υπηρέτηση του κράτους δικαίου, λειτουργία βάσει αρχών, αντιμετώπιση της ρίζας του κακού, δηλαδή της σχεδόν ιδεολογικοποιημένης ανισότητας στην υποτιθέμενη «χώρα των ευκαιριών».
Η ομάδα που θα αναλάβει τις μοίρες της Αμερικής τον ερχόμενο Ιανουάριο θα έχει μαζί της τα δυναμικά στρώματα της κοινωνίας, της οικονομίας, της διανόησης και τις προσδοκίες της υπόλοιπης ανθρωπότητας για άλλου είδους παράδειγμα. Θα έχει απέναντι της ένα μέρος του συστήματος, πιθανώς τη Γερουσία, στα χαρτιά το Ανώτατο Δικαστήριο –μένει να αποδειχθεί στην πράξη, ξεκινώντας από τη μεγάλη δοκιμασία του «Obamacare»-, σίγουρα ισχυρές ομάδες συμφερόντων και σύσσωμες τις δυνάμεις του σκοταδισμού. Ο αγώνας θα είναι δύσκολος αλλά όχι εξαρχής καταδικασμένος: αν επιδειχθεί εξαρχής τόλμη, η χωρίς ψευδαισθήσεις αλλά και χωρίς υποχωρήσεις υπέρβαση είναι εφικτή. Στο κάτω κάτω, αποτελεί το σήμα κατατεθέν του νέου Προέδρου και της όψης εκείνης της Αμερικής που ο απερχόμενος Πρόεδρος δεν κατάφερε να διαλύσει πλήρως.