New money 17/01/2023,

Πέρασε σχεδόν στα ψιλά, αλλά μπορεί να σημαίνει το γύρισμα μιας σελίδας, ή τον ενταφιασμό ενός «ονείρου» -όπως το πάρει κανείς. Στη διάσκεψη κορυφής ΕΕ-ΝΑΤΟ, που διεξήχθη την περασμένη εβδομάδα, τα «περί στρατηγικής αυτονομίας» της Ένωσης μπήκαν στον πάγο -μάλλον μακροπρόθεσμα. Εν μέσω της σημαντικότερης πολεμικής σύρραξης στην Ευρώπη μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το κοινό ανακοινωθέν αναγορεύει ξεκάθαρα το ΝΑΤΟ ως «το θεμέλιο της κοινής άμυνας για τους συμμετέχοντες σε αυτό αλλά και για την Ευρω-ατλαντική συμμαχία» και, κυρίως, αναφέρει ότι οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλουν μεν να χτίσουν ισχυρότερους στρατούς, ενόψει της νέας γεωπολιτικής κατάστασης, αλλά αυτή η ενίσχυση θα είναι μόνο προς «υποστήριξη» της αμυντικής προσπάθειας που ενορχηστρώνει το ΝΑΤΟ, δηλαδή οι Ηνωμένες Πολιτείες. Συμφωνήθηκε, συνεπώς, ότι οι ευρωπαϊκοί στρατοί, εθνικοί ή ενδεχομένως μικτοί, θα είναι εφεδρικοί –και η εφεδρεία είναι, ως γνωστόν, το αντίθετο της αυτονομίας.
Το ξεκαθάρισμα αυτό μπορεί ίσως να αποδοθεί σε διάθεση να μην επέλθει επιπλέον αναταραχή –στο κάτω-κάτω το ΝΑΤΟ ήταν αυτό που στήριζε αμυντικά την Ευρώπη από το ξεκίνημα της ενοποιητικής της προσπάθειας- και να επιφυλάσσει την όποια πρόοδο στο πεδίο της κοινής αμυντικής πολιτικής σε συζητήσεις που διεξάγονται στο παρασκήνιο, κυρίως μεταξύ στρατιωτικών. Ακόμα και έτσι να έχουν τα πράγματα, η επίσημη επιβεβαίωση της πρωτοκαθεδρίας του ΝΑΤΟ αποτελεί αναμφισβήτητα νίκη χωρών σαν τις πρώην Ανατολικές, και κυρίως την Πολωνία, τις οποίες ο (υπαρκτός) φόβος εκ της Ρωσίας και η (ιστορική) μνήμη της Σοβιετικής Ένωσης έχουν, από την πρώτη στιγμή της εισόδου τους στην Ένωση, στρέψει αναφανδόν για προστασία προς τις ΗΠΑ. Αποτελεί επίσης επικράτηση συγκεκριμένων οικονομικών συμφερόντων: άλλα κονδύλια και άλλες προμήθειες έχει το ΝΑΤΟ και άλλες θα είχε ένα νέο κοινό ξεκίνημα. Αποτελεί, τέλος, αλλά ίσως αυτό είναι το κλειδί, κατίσχυση της γερμανικής οπτικής έναντι της γαλλικής στο ζήτημα της άμυνας: η Γερμανία βγήκε, λόγω του πολέμου, από την αμυντική αυτοσυγκράτηση, αλλά δεν θέλει να δώσει τα «κλειδιά» σε ένα αμιγώς ευρωπαϊκό σχήμα, στο οποίο μπορεί να τεθεί και σε μειοψηφία (κι εδώ η ιστορική μνήμη είναι καθοριστική).
Αυτή η γερμανική θέση αντανακλάται και στο άλλο μεγάλο γεγονός της πρόσφατης περιόδου, την επιδείνωση των γαλλο-γερμανικών σχέσεων και τις μεγάλες τριβές που δέχεται ένας έξαφνα εμφανιζόμενος ως ξεπερασμένος «άξονας», ο οποίος, επί πάνω από μισό αιώνα, λειτούργησε ως στυλοβάτης της Ενωμένης Ευρώπης. Σε λίγες μέρες, στις 22 Ιανουαρίου, συμπληρώνονται 60 χρόνια από τη Συνθήκη μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, ή μάλλον μεταξύ Ντε Γκολ και Αντενάουερ, που όχι απλώς «ξανακόλλησε το γυαλί» των σχέσεων ανάμεσα στις δυο χώρες, αλλά τις ανύψωσε σε πρωταρχική στρατηγική επιλογή αμφότερων –και της ίδιας της Ένωσης. Παρά την προσπάθεια των δυο χωρών να κατεβάσουν τους τόνους ενόψει της επετείου, είναι προφανές ότι μεγάλες διαφορές υπάρχουν σε κρίσιμα πολιτικά μέτωπα –με πρώτη την άμυνα, αλλά και την οικονομία και την ενέργεια- αλλά και στη «χημεία» μεταξύ των ηγετών Μακρόν και Σολτς. Τα καλά ενημερωμένα μέσα ενημέρωσης και στις δύο χώρες κάνουν ανοιχτά λόγο για «κρίση», αλλά ίσως πρόκειται για κάτι πολιτικά πιο επώδυνο, αδυναμία συνεννόησης στα βασικά. Προ ημερών ο Γάλλος Πρόεδρος ανακοίνωσε στρατιωτική βοήθεια με βαριά όπλα στην Ουκρανία χωρίς να ενημερώσει τη γερμανική πλευρά και ο Γερμανός Καγκελάριος «απάντησε» καθυστερώντας τις δικές του αποφάσεις και προαναγγέλλοντας αλλαγή της Υπουργού Άμυνας. Κόντρα υπάρχει και σε κάθε νέα ενεργειακή πρωτοβουλία, καθώς και στην πορεία της οικονομικής διακυβέρνησης (αλλαγή Συμφώνου Σταθερότητας, κοινό χρέος για κοινά αναπτυξιακά προγράμματα, πολιτική επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας). Τα εκατέρωθεν επιτελεία προετοιμάζουν ανακοινώσεις που θα λειάνουν το κλίμα, αλλά, όποιες εορταστικές εκδηλώσεις τελικά και να λάβουν χώρα, είναι βέβαιο ότι δεν θα ακούσουμε λέξη για «στρατηγική αυτονομία».

Κώστας Μποτόπουλος