Blog 24/1/2023,
Η στόχευση είναι απολύτως κατανοητή: να μην ξαναμπούν ακραία κι επικίνδυνα για διάπραξη εγκληματικών πράξεων μορφώματα στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Ο τρόπος όμως -ο όποιος τρόπος για να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός- σκοντάφτει σε δυο μεγάλα εγγενή προβλήματα: ένα νομικό κι ένα πολιτικό.
Το νομικό εμπόδιο έγκειται στο ότι το ελληνικό Σύνταγμα, όπως έχει καταστρωθεί κι εφαρμοστεί από το 1974, δεν επιτρέπει την απαγόρευση κομμάτων. Στο άρθρο 29 παρ. 1 αποδίδεται, κυρίως μέσω της λέξης "οφείλουν" - τα κόμματα είναι αυτά που, αυτοδεσμευόμενα, "οφείλουν" να υπηρετούν το δημοκρατικό πολίτευμα-, η βούληση του συνταγματικού νομοθέτη για απόδοση της "ευθύνης" για συμμετοχή κομμάτων στο δημοκρατικό παιχνίδι στα ίδια τα κόμματα, όσον αφορά κάθοδο στις εκλογές, και στο εκλογικό σώμα, για την είσοδό τους στη Βουλή. Το στίγμα γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο αν ανατρέξει κανείς στα πρακτικά της Βουλής του 1974: δεν τίθεται ζήτημα ουσιαστικής αξιολόγησης της "δημοκρατικότητας" των κομμάτων, ο έλεγχος εκ μέρους του δικαστηρίου που ανακηρύσσει τους συνδυασμούς, δηλαδή Τμήματος του Αρείου Πάγου, είναι τυπικός, αφορά στη νομιμότητα και όχι στη σκοπιμότητα.
Ακόμα πιο υψηλό εμπόδιο θέτει η εντελώς σαφής διάταξη του άρθρου 51 παρ. 3 του Συντάγματος: η υποψηφιότητα προσώπου στις εκλογές δεν μπορεί να παραμεριστεί, σε περίπτωση ποινικής καταδίκης, παρά μόνο αν η καταδίκη είναι αμετάκλητη, δηλαδή έχει εξαντλήσει όλους τους βαθμούς κρίσης. Το σχέδιο διάταξης που ήλθε αυτές τις μέρες στη δημοσιότητα επιχειρεί, εύλογα, να υπερκεράσει το εμπόδιο περί αποκλεισμού συγκεκριμένου προσώπου χωρίς αμετάκλητη καταδίκη, μετατρέποντας την ύπαρξη ενδεχόμενης -μη αμετάκλητης- καταδίκης σε κριτήριο για τον αποκλεισμό όχι του συγκεκριμένου προσώπου, αλλά κόμματος στους συνδυασμούς του οποίου θα συμμετείχε. Προσδίδει ρητά στον Άρειο Πάγο, και μάλιστα εν Ολομελεία, το δικαίωμα αξιολογικής κρίσης περί της "δημοκρατικότητας" ενός κόμματος, όχι λόγω των αρχών του, αλλά λόγω της συμμετοχής σε αυτό "στιγματισμένου" προσώπου. Η νομική ακροβασία γίνεται ακόμα πιο οριακή αν προστεθεί ο παραμερισμός κόμματος λόγω "παρένθετου" προσώπου, πίσω από το οποίο (θεωρείται ότι) κρύβεται ο "πραγματικός αρχηγός". Η προσπάθεια να ρυθμιστεί και αυτή η -όχι απίθανη στον πραγματικό κόσμο- περίπτωση, θα μετέτρεπε την κρίση περί "δημοκρατικότητας" σε κρίση για σχέσεις μεταξύ προσώπων και τον Άρειο Πάγο από δικαστήριο σε οιονεί μαντείο.
Η όλη προσπάθεια δημιουργεί και μια διόλου ασήμαντη πολιτική παρενέργεια: φανερώνει άγχος και φόβο για τη συμμετοχή συγκεκριμένου προσώπου και κόμματος στις εκλογές και, ενδεχομένως, στη Βουλή, κάτι που έχει πολλές πιθανότητες να λειτουργήσει προωθητικά και συσπειρωτικά για αυτούς των οποίων επιδιώκεται ο αποκλεισμός. Ιδίως εργαλειοποιούμενο -όπως έχει αρχίσει να γίνεται- από πρόσωπα που σηκώνουν την παντιέρα του αγώνα κατά των "καθεστωτικών δυνάμεων". Η δημοκρατία και οι δημοκρατικές δυνάμεις δεν έχουν κανένα λόγο να προσδώσουν σε μορφώματα τα οποία θεωρούν αντιδημοκρατικά το φωτοστέφανο δήθεν αγώνα τους υπέρ της συμμετοχής στις εκλογές. Η δημοκρατική τάξη είναι η ακόλουθη: πριν εμφανιστούν στον πολιτικό στίβο κάποια κόμματα, δεν μπορεί να είναι γνωστή η "δημοκρατικότητα" τους - αν πρόσωπα που μετέχουν σε αυτά βαρύνονται με υποψίες, ή και πράξεις, "αντιδημοκρατικότητας", το πολιτικό σύστημα οφείλει να προβάλλει τις πράξεις και όχι τις προθέσεις τους - αν, εκλεγμένα ή μη, πρόσωπα ή κόμματα παραβούν το νόμο, θα πρέπει να ελεγχθούν και τιμωρηθούν αμέσως με βάση τον ποινικό νόμο και όχι τις εκλογικές τους επιδόσεις: η ντροπή της δημοκρατίας σε σχέση με τη Χρυσή Αυγή δεν ήταν ότι μπήκε στη Βουλή, αλλά ότι αφέθηκε να κάνει επί τόσα χρόνια τόσα εγκλήματα.
Κανείς δημοκράτης -και πάντως όχι ο γράφων- δεν θα ήθελε να δει παραφυάδες της Χρυσής Αυγής στη Βουλή -ούτε όμως να τους δώσει το δικαίωμα να ισχυρίζονται ότι αποκλείονται με οριακές μεθοδεύσεις. Στο νομικό μας οπλοστάσιο υπάρχει η διάταξη του 2019 περί μη συμμετοχής πρωτόδικα καταδικασμένου προσώπου στην ηγεσία κόμματος: ο αποκλεισμός αυτός θα μπορούσε, σε συνδυασμό με την κρίση του υπέρτατου στη δημοκρατία οργάνου, του λαού, να αρκέσει. Επιπλέον δημοσιότητα, τεχνικές συζητήσεις και διαφωνίες μεταξύ των "δημοκρατών" φέρνουν, φοβούμαι, νερό στο μύλο αυτών που θέλουν να αδυνατίσουν τη δημοκρατία.
Κώστας Μποτόπουλος