NEA, 20/03/21

Ο εορτασμός των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση περνά μακριά μας, θύμα της πανδημίας και της κατάστασης που έφερε η πανδημία. Προσφάτως, και εμμέσως, τον ανακαλεί στη συλλογική μνήμη η επίκληση άλλων «αγώνων» με απελευθερωτικό προκάλυμμα. Ας σκεφτούμε περί αυτών, αποφεύγοντας ανίερες συγκρίσεις αλλά κοιτώντας κατάματα τα γεγονότα και τις έννοιες, δηλαδή την Ιστορία.

Με δήλωση που συνόδευσε τον τερματισμό πολυήμερης απεργίας πείνας στην οποία είχε υποβάλει τον εαυτό του, ένα πρόσωπο καταδικασμένο για σοβαρά εγκλήματα έκανε λόγο για «αγώνα απέναντι σε μια απάνθρωπη εξουσία», στο όνομα «κοινωνικών δυνάμεων που αντιστέκονται στη βία, την αυθαιρεσία, τον αυταρχισμό». Αφήνω τον «αγώνα» για το τέλος, γιατί πρόκειται για το ζουμί της υπόθεσης. «Απάνθρωπη» γιατί είναι άραγε η εξουσία σήμερα στην Ελλάδα; Αν υπονοείται ότι λόγος είναι η μη υποχώρηση στο αίτημα που συνόδευσε την απεργία πείνας, τότε θα πρέπει να αναρωτηθούμε αφενός σε τι συνίστατο η «απανθρωπιά» και αφετέρου πώς εξηγείται η διακοπή της απεργίας πείνας, αν η αγώνας ήταν για την ανθρωπιά και η απανθρωπιά δεν ήρθη από πλευράς εξουσίας. Ως προς το πρώτο, απαντούν οι χαρακτηρισμοί που ακολουθούν στη δήλωση: «αυθαιρεσία, βία, αυταρχισμός». Έδειξε η εξουσία τέτοια συμπεριφορά στην παρούσα περίπτωση; Αποτελεί αυθαιρεσία η ψήφιση ενός νόμου για τους όρους κράτησης κρατουμένων, ακόμα και αν υποτεθεί ότι ήταν πολύ αυστηρός για μια συγκεκριμένη κατηγορία κρατουμένων; (προσοχή: μια κατηγορία, όχι έναν συγκεκριμένο κρατούμενο). Είναι αυθαίρετο να λαμβάνουν αρμόδια όργανα και σχηματισμοί απόφαση για τον τόπο κράτησης κάθε κρατουμένου και να μην υποκύπτουν στην επιλογή του προσώπου που έχει καταδικασθεί; Συνιστά «βία» η επιμονή της Πολιτείας να τηρηθεί ο νόμος, ακόμα και αν κάποιοι τον θεωρούν «σκληρό και άδικο», και η άρνηση να «πολιτικοποιηθεί» μια σειρά εγκλημάτων; Και γενικότερα: είναι «αυταρχικό» σήμερα το πολίτευμα, η εξουσία και η άσκησή της, στην Ελλάδα; Με τι μέτρο; Τις εποχές πραγματικού αυταρχισμού, όπως οι διάφορες δικτατορίες; Τις επιδόσεις της αμέσως προηγούμενης κυβέρνησης στο χώρο των ελευθεριών, των δικαιωμάτων, του κράτους δικαίου; Το διεθνές παράδειγμα, τις οριζόμενες διεθνώς ως αυταρχικές ή «αντι-φιλελεύθερες δημοκρατίες», όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία στην Ευρώπη, η Ρωσία του Πούτιν, οι ΗΠΑ επί Τραμπ, ή, μακρύτερα γεωγραφικά αλλά πιο κοντά στις ψυχές ορισμένων αγωνιστών, η Βενεζουέλα; Έχει καμία σχέση η σημερινή Ελλάδα με αυτές τις περιπτώσεις;

Είναι προφανές ότι τα ερωτήματα είναι όλα ρητορικά –το μόνο που τα επιτρέπει είναι ένας εδικός νοούμενος «αγώνας». Ένας «αγώνας» που δεν στρέφεται υπέρ αλλά κατά της ελευθερίας, γιατί διεκδίκηση της ελευθερίας και ένοπλη βία ή ανυπακοή με παράνομα μέσα δεν συμβαδίζουν ποτέ. Ένας «αγώνας» που στόχο δεν έχει να αντιτάξει, όπως είναι θεμιτό στη Δημοκρατία και όπως θα ήταν απολύτως θεμιτό για επιλογές (και) αυτής της κυβέρνησης, αλλά να ανατρέψει, και μάλιστα όχι μια κυβέρνηση αλλά ένα σύστημα εξουσίας, ένα πολίτευμα, έστω και αν αυτό είναι το δημοκρατικότερο που είχε η σύγχρονη Ελλάδα. Ένας «αγώνας» που χρησιμοποιεί όλα τα μέσα, συμπεριλαμβανομένης της ζωής ανθρώπων που δεν ρωτήθηκαν και δεν συναίνεσαν, για να πετύχει τους στόχους του, την ίδια στιγμή που ζητά από τα όργανα της Πολιτείας να εγκαταλείψουν ή να ποδοπατήσουν το καθήκον τους.

Η γνώση, και η μνήμη, του αγώνα υπέρ της ελευθερίας το 1821 κατά τούτο πιστεύω ότι είναι σχετικός και διδακτικός: και εκείνος ήταν ένας αγώνας γεμάτος αντιφάσεις, ένας αγώνας στον οποίο συνυπήρχαν ο ηρωισμός και η μικρότητα, ο ιδεαλισμός και ο διχασμός, το αίμα των πολλών και μυθεύματα που εκ των υστέρων ήρθαν να εξηγήσουν ή να εκμεταλλευθούν εκείνο το αίμα. Είχε όμως και δύο χαρακτηριστικά που δεν διαθέτει κανένας, σημερινός ή χτεσινός, ψευδεπίγραφος «αγώνας»: διακυβευόταν πραγματικά η ελευθερία και οι εμφύλιοι σπαραγμοί δεν τον εμπόδισαν να έχει πάγκοινη αποδοχή και στήριξη. Η ελπίδα είναι ότι, όπως και τότε, η αντοχή της κοινωνίας, στην οποία έχουν πια προστεθεί ατελείς αλλά δημοκρατικοί θεσμοί, θα επικρατήσει της διχαστικής πρό(σ)κλησης.